Một sự trùng hợp ngẫu nhiên đầy thú vị! Nó cho tôi cơ hội nhìn lại quãng thời gian 5 năm qua kết từ khi tôi bước xuống sân bay Birmingham. Cuộc sống và công việc của tôi đã có nhiều thay đổi lớn mà một phần đáng kể là do ấn tượng mạnh mẽ của cách suy nghĩ coi trọng câu hỏi Why của người Anh. Tôi muốn chia sẻ ấn tượng này với mọi người và hy vọng nó sẽ mang lại những thay đổi tốt đẹp cho họ như đã từng cho tôi.

Scott Jones là một trong những người hướng dẫn tôi tại trường Wolverhampton. Chúng tôi nói chuyện với nhau rất nhiều, nhất là về Việt Nam. Phần vì tôi nhớ nhà, nhớ quê hương, phần vì Scott chưa sang Việt Nam bao giờ. Một lần tôi nói với Scott rằng Hà nội đang ở tiết thu, mùa thu ở Hà Nội đẹp lắm, nó mang đến một cảm giác êm đềm, một nỗi nhớ, một nỗi buồn man mác. Scott nghe rất chăm chú và rồi câu hỏi đầu tiên ngay sau đó của Scott là tại sao mùa thu ở Hà Nội lại mang lại cảm giác buồn nhè nhẹ. Câu hỏi của Scott làm tôi lúng túng.

Vì sao tôi lúng túng? Vì tôi không quen với câu hỏi Why. Trước một sự kiện, phản xạ tự nhiên của tôi là What, Who và cũng chỉ dừng ở đó. Nhưng với người Anh thì khác. Tiếp ngay sau What? Who? sẽ là Why? Đối với họ, câu hỏi Ai? Cái gì? rất quan trọng. Nhưng câu hỏi Tại sao? còn quan trọng hơn nhiều. Câu hỏi Tại sao dẫn ta đến nguyên nhân, bài học mà nhờ đó lần sau ta sẽ thành công lớn hơn hay tránh được sai lầm đã mắc. Lối tư duy lấy câu hỏi Why làm trọng tâm gây một ấn tượng sâu sắc trong tôi. Tôi chợt nhận ra khi ở nhà dường như tôi đã làm ngược lại. Điều hoà quên tắt ư? Ai là người về sau cùng hôm qua? Lẽ ra tôi nên quan tâm hỏi xem tại sao để lần sau không xảy ra việc quên tắt điều hoà nữa. Ví dụ do công tắc tắt điều hoà để khuất trong góc phòng nên mọi người dễ quên, nhất là khi vội, thì cần chuyển công tắc ra cạnh cửa.

Robert Kovalsski là thầy hướng dẫn tôi viết luận văn nói rằng dù viết luận văn tiến sỹ hay một đoạn văn ngắn anh đều phải nói rõ lý do ngay sau khi giới thiệu chủ đề. Từ đó đến nay cái trình tự What-Why-How-What-So what? của ông trở thành kim chỉ nam cho mọi suy nghĩ của tôi.

Trở về nước trên cương vị một cán bộ dự án về đào tạo, tôi háo hức áp dụng và có nhiều cơ hội quảng bá lối tư duy lấy câu hỏi Why làm trọng tâm cho nhiều đối tượng khác nhau. Cũng như tôi trước đây, quan điểm này đã gây một ấn tượng mạnh mẽ đối với họ. Một số thậm chí còn thốt lên họ chưa nghe thấy điều đó bao giờ. Tôi đoán rằng sau đó sẽ có sự chuyển biến trong tư duy của họ.

Lối tư duy tôi học được ở Anh cũng giúp tôi gặt hái được nhiều thành công. Các khoá đào tạo do tôi thiết kế và thực hiện thường rất sôi nổi và mang lại hiệu quả thiết thực. Tôi được tín nhiệm giao chịu trách nhiệm nhiều khoá tập huấn trong nước và nước ngoài ở Pháp, Malaysia (năm 2002). Năm 2004 Công ty URS (Australia) mời tôi phụ trách công tác đào tạo cho một dự án do AusAID tài trợ cho Chính phủ Việt Nam, một công việc rất lý thú vì tôi lại có cơ hội truyền bá phương pháp tư duy lấy câu hỏi Why làm trọng tâm. Tôi viết bài này sau khi cùng các đồng nghiệp tổ chức một đợt study tour ở Thái Lan (9/2005). Các đồng nghiệp Thái tỏ ra rất quan tâm khi cùng tôi trao đổi về lối tư duy này.

Tôi coi nước Anh là quê hương thứ hai của mình vì nhiều lẽ. Một trong số đó là vì nước Anh đã mang đến cho tôi những suy nghĩ mới. Còn bạn, bạn thấy thế nào?