|
Để khắc phục phải có sự đổi mới toàn diện. Nhưng hiện tại và trong dăm bảy năm nữa, nước ta không đủ khả năng đầu tư, nâng cấp và phát triển toàn bộ hệ thống các trường đại học. Bởi thế, một vài trường đã đầu tư “trọng điểm”, xây dựng mô hình đào tạo chất lượng cao ở quy mô cho phép. Đầu tiên là Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội với Hệ Đào tạo Cử nhân Tài năng, sau đó đến Bách Khoa Hà Nội với Hệ kỹ sư Tài năng và dần dần xuất hiện hệ chất lượng cao, mức thấp hơn của hệ tài năng.
Sau 5 năm ra đời, đến giờ vẫn có người còn băn khoăn với cách gọi “kỹ sư, cử nhân tài năng”. Song không thể phủ nhận là mô hình này đã góp phần đào tạo được đội ngũ cán bộ khoa học giỏi, đưa chất lượng đào tạo lên chuẩn quốc tế. Trong 21 sinh viên khóa I Hệ Đào tạo Cử nhân Tài năng Trường Đại học Khoa học Tự nhiên có 43% tốt nghiệp loại xuất sắc, số còn lại đỗ loại giỏi, 2 sinh viên được đào tạo tiếp bậc sau đại học ở Mỹ, 100% được chuyển tiếp nghiên cứu sinh. Trong 5 khóa vừa qua, với 372 người, thì 74 sinh viên được chọn đi học nước ngoài trong thời gian học đại học. Các con số này không lớn nhưng trong điều kiện hiện nay, khi người ta ít chọn con đường khoa học, số lượng nghiên cứu sinh và học viên cao học vào những ngành khoa học cơ bản ngày càng ít, thì mỗi năm có vài chục thanh niên được đào tạo một cách bài bản, có hoài bão khoa học là vô cùng quý giá. Việc mở hệ cử nhân tài năng cũng là một giải pháp để tiếp tục sự nghiệp đào tạo nhân tài mà bậc học phổ thông đã nhiều năm gây dựng. Việc phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu trong các trường phổ thông đã làm khá tốt. Nhưng những mầm non tài năng ấy không được tiếp tục vun trồng, chăm sóc ở các bậc học cao hơn do các trường phần lớn đều thực hiện cách đào tạo đồng nhất, bình quân. Mọi sinh viên nhất loạt học chương trình đại trà thì sinh viên có năng khiếu cũng như cán bộ giảng dạy giỏi khó phát huy tài năng. Sự đầu tư cho công việc bồi dưỡng nhân tài chưa đồng bộ đúng với yêu cầu của nó. Trong khi đó, ở nhiều viện nghiên cứu, trường đại học, số cán bộ trẻ dưới 30 tuổi chỉ chiếm 10 %. Số cán bộ khoa học đầu ngành ngày càng ít do tuổi cao. Ngay ở Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, trung tâm đào tạo khoa học cơ bản chất lượng cao, tuổi bình quân của đội ngũ giáo sư, phó giáo sư khá cao; 43,9% tiến sĩ, tiến sĩ khoa học tuổi từ 50 trở lên. Bởi thế, Hệ Cử nhân tài năng sẽ là một giải pháp góp phần bù đắp sự hụt hẫng đã ở mức báo động cán bộ khoa học cơ bản cả về số lượng và chất lượng.
Hệ Cử nhân Tài năng và chất lượng cao được hưởng một chế độ đặc biệt trên mọi nghĩa, từ quyền lợi đến nghĩa vụ, từ chế độ học tập đến đãi ngộ,… Những học sinh đoạt giải trong các kỳ thi học sinh giỏi quốc tế, quốc gia, học sinh giỏi ở phổ thông và có kết quả thi đại học cao vào đây được các thầy, cô giáo giỏi, các nhà khoa học có uy tín, trình độ chuyên môn cao, có kinh nghiệm giảng dạy và tâm huyết dạy dỗ và dìu dắt. Lớp học quy mô nhỏ, được tổ chức theo từng ngành. Giảng viên, sinh viên được tạo mọi điều kiện, không chỉ về trang thiết bị giảng dạy mà cả cơ chế làm việc. Giáo viên được trả thù lao xứng đáng, song cũng có trách nhiệm cao trong việc giảng dạy, viết tài liệu giáo trình, đổi mới phương pháp để giờ dạy đạt hiệu quả cao nhất. Sinh viên được cung cấp miễn phí hoặc được mượn tài liệu giáo trình, bài giảng, sách, tài liệu tham khảo. Người học được miễn phí học phí, cấp học bổng. Sinh viên có hoàn cảnh khó khăn được hỗ trợ tài chính. Bù lại, họ phải học tập tốt, không đạt yêu cầu sẽ bị loại. Sinh viên hệ đại trà có kết quả học tập xuất sắc được xét tuyển bổ sung vào hệ này. Chương trình đào tạo đối với sinh viên tài năng, ngoài việc nâng cao những kiến thức cơ sở, chuyên ngành còn có thể tăng thêm những học phần mới không có trong chương trình đại trà. Sinh viên được tăng cường kỹ năng thực hành, kiến thức thực tế, khả năng sáng tạo và nghiên cứu khoa học. Đặc biệt, trình độ tiếng Anh ở cả 4 kỹ năng được nâng cao để đến năm thứ 4 đã có thể nghe giảng một số môn bằng tiếng Anh. Sinh viên khi ra trường cũng đã có trình độ tin học cao, sử dụng thành thạo các phần mền chuyên ngành và có khả năng lập trình giải các bài toán cơ bản.
Kết quả đã thấy rõ, song không phải đã hết băn khoăn. Chưa có một chiến lược và chính sách đồng bộ phát hiện, bồi dưỡng, đào tạo nguồn nhân lực tài năng từ bậc phổ thông đến đại học và sau đại học là một khó khăn lớn. Nhưng quan trọng hơn cả là chế độ sử dụng sau đào tạo. GS.TSKH. Nguyễn Duy Tiến (Trưởng Ban điều hành Hệ Đào tạo Cử nhân Tài năng) đánh giá: Sinh viên, dù được ưu tiên, hai học kỳ đầu chăm chỉ học tập và có kết quả tốt, ba học kỳ tiếp theo nhiều người sao nhãng, ba học kỳ cuối lại chăm chỉ. Nguyên nhân dễ hiểu: rất nhiều sinh viên nôn nóng đi học nước ngoài. Kết quả của năm học đầu tiên có ảnh hưởng đến việc đi ở nên họ khá hăng say. Chuyện học ngoại ngữ để có điều kiện xuất ngoại cũng chiếm khá nhiều thời gian. Cho đến nay, 74 sinh viên của Trường Đại học Khoa học Tự nhiên đã được đi học ở các nước khác, rất giỏi và hầu hết được giữ lại học tiếp. Nhưng liệu họ có về nước để làm việc hay không?
|
