|
Ký ức...
Khi ĐHQGHN vừa thành lập, tôi đã đề xuất với GS.VS Nguyễn Văn Đạo việc lập những khoa mới về Công nghệ, vì khi khoa học đã trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp, thì trong trường đại học tổng hợp các khoa Công nghệ sẽ làm cầu nối giữa nhà trường với sản xuất. “Lý công hợp bính”, tư tưởng hợp nhất việc đào tạo khoa học cơ bản với đào tạo khoa học công nghệ trong cùng một mái trường đã được thảo luận rất kỹ ở Trung Quốc khi họ nhận thấy áp dụng một cách máy móc mô hình Liên Xô tách riêng ĐH Bách khoa với ĐH Tổng hợp là không hợp lý.
Nhìn vào tình hình nước ta giữa những năm 90 của thế kỷ XX, Tổng Cục Bưu điện bắt đầu xây dựng mạng lưới viễn thông quốc gia, chủ trương đi thẳng ngay vào công nghệ số và truyền thông đa dịch vụ, với dịch vụ phi thoại ngày càng nhiều hơn dịch vụ thoại . Đó là một chủ trương đúng nhưng táo bạo vì khi đó đội ngũ kỹ thuật viễn thông của chúng ta chỉ được đào tạo theo kỹ thuật analog, rất ít hiểu biết về máy tính và chỉ quen khai thác máy của các nước xã hội chủ nghĩa (đến năm 1994, mạng điện thoại công cộng mới hoàn toàn số hoá và mới vượt lên khỏi “cận dưới tới hạn” 1 máy/100 dân).
Lúc bấy giờ chúng ta chưa biết gì về truyền hình số, truyền hình phát thẳng từ vệ tinh đến nhà dân; thông tin di động và internet chưa phổ cập, thậm chí còn đang tranh luận nên hay không nên cho dùng internet (Viện Công nghệ thông tin thử nghiệm VARENet từ 1992, nối qua máy chủ của ĐHQG Australia, đến 11/1997 chính phủ mới cho phép thành lập ISP đầu tiên nối ra quốc tế, cung cấp dịch vụ internet thương mại. Thông tin di động xuất hiện ở nước ta từ 1992, nhưng đến 1994 mới có thông tin di động công nghệ số, với 4.000 thuê bao trong cả nước).
Tuy vậy, thông qua việc xây dựng qui hoạch mạng viễn thông thống nhất quốc gia, mạng phát thanh và truyền hình, và tranh thủ tham quan các trường, viện, mạng truyền thông số hoá, mạng máy tính ở Anh, Pháp, Singapo, Malayxia, Hoa kỳ trong những lần đi công tác Hội, tôi nhận thức được rằng nếu không thành lập ngay các khoa công nghệ Điện tử Viễn thông Tin học trong ĐHQGHN để đáp ứng sự bùng nổ công nghệ thông tin truyền thông sẽ diễn ra ở nước ta trong thập kỷ đầu của thế kỷ XXI, là bỏ lỡ mất cơ hội vàng để trường đóng góp tích cực vào việc phát triển đất nước.Thực tế ngày nay đã chứng minh là nhận định đó đúng.
Khi được GS.VS Nguyễn Văn Đạo và Ban Giám đốc ĐHQGHN cho chủ trương, tôi và PGS. Nguyễn Hữu Xý đã trao đổi khá nhiều về việc nên dựa vào lực lượng nào để xây dựng khoa mới. Năm 1958, khi xây dựng bộ môn Kỹ thuật Vô tuyến điện ở Trường ĐH Bách khoa Hà Nội chúng tôi phải dựa hoàn toàn vào những sinh viên vừa tốt nghiệp đại học, cả anh Nguyễn Như Kim và tôi, cũng như các anh Vũ Văn Sang, Bùi Minh Tiêu đều là những kỹ sư vừa tốt nghiệp ở nước ngoài về, và những sinh viên Trường ĐH Bách khoa Hà Nội khoá 1 mà chúng tôi vừa cho “ra lò”.
Tình hình ở Trường ĐH Tổng hợp Hà Nội năm 1994 đã khác xa với năm 1958 ở Trường ĐH Bách khoa Hà Nội. Lực lượng cốt cán xây dựng Khoa Công nghệ Điện tử - Viễn thông (một trong 2 khoa tiền thân của Trường ĐH Công nghệ, ĐHQGHN) có thể chọn từ 3 nguồn là: Các thầy giáo về Điện tử ở Khoa Vật lý, Trường ĐH Tổng hợp Hà Nội; Các kỹ sư lớn tuổi sắp nghỉ hưu tại các cơ quan bưu điện, Phát thanh và Truyền hình, Thông tấn xã; Những cán bộ trung niên đã tham gia công tác giảng dạy ở Trường ĐH Tổng hợp Hà Nội một số năm và đang làm nghiên cứu sinh tại chức.
Chúng tôi đã thống nhất sẽ tìm từ cả 3 nguồn, nhưng các thầy giáo về Điện tử (Điện tử Hạt nhân và Vật lý Vô tuyến) của Khoa Vật lý phải là lực lượng chủ đạo, vì đây là lực lượng đã có một quá trình đào tạo kỹ sư Vô tuyến - Điện tử lâu năm. 10 năm làm công tác quản lý kỹ thuật tại Uỷ Ban Phát thanh Truyền hình Việt Nam, tôi đã sử dụng kỹ sư được đào tạo ở cả hai “lò” và thấy chất lượng cũng suýt soát như nhau. Kỹ sư tốt nghiệp Trường ĐH Bách khoa Hà Nội mới ra trường có năng lực thiết kế và kỹ năng thao tác máy khá hơn, nhưng kỹ sư tốt nghiệp Trường ĐH Tổng hợp Hà Nội lại có kiến thức cơ bản tốt, ham tìm hiểu đến gốc rễ của vấn đề, cho nên sau một thời gian cọ sát với công việc thực tế, trình độ thực hành của họ cũng khá tốt.
Đến những năm giữa thập kỷ 90 (thế kỷ XX), các thầy giáo về Điện tử ở Trường ĐH Tổng hợp Hà Nội và Trường ĐH Bách khoa Hà Nội đều đi vào công nghệ số với hành trang như nhau, nói cách khác là cùng lao vào một lĩnh vực hoàn toàn mới từ một vạch xuất phát như nhau.
Trên cơ sở nhận định đó, các anh Nguyễn Hữu Xý và Nguyễn Viết Kính trong Ban Trù bị thành lập Khoa đã vận động được một lực lượng khá mạnh (5 phó giáo sư, 3 tiến sĩ và một số giảng viên lâu năm) tự nguyện tách khỏi Bộ môn Vật lý Vô tuyến để tham gia xây dựng Khoa Công nghệ Điện tử - Viễn thông tiền thân của Trường ĐH Công nghệ. Lực lượng giảng dạy ban đầu của Khoa như vậy là khá hùng hậu (1 giáo sư, 6 phó giáo sư, 4 tiến sĩ và một số giảng viên giỏi). Tuy vậy hầu như đối với tất cả, các lĩnh vực: thông tin số, thông tin máy tính, thông tin vệ tinh, thông tin di động, internet, xử lý ảnh và video số... đều là hoàn toàn mới, mọi người phải tự đào tạo từ đầu.
Đi vào những lĩnh vực mới, nhưng là một đội ngũ đã giảng dạy lâu năm nên chúng tôi có khá nhiều kinh nghiệm xây dựng chương trình, giáo trình, và sau khi đã xây dựng xong mục tiêu đào tạo, chương trình khung, thì đi ngay vào công việc chính là xây dựng một bộ giáo trình và những bài thí nghiệm cơ bản.
Một kinh nghiệm nữa cũng đáng lưu ý là khoa mới thành lập đã xây dựng gần như đồng thời (chênh lệch thời gian ≤ 1 năm) mục tiêu và chương đào tạo cả ở bậc đại học và cao học (thạc sỹ), vì tổ chức tốt việc đào tạo cao học chính là xây dựng nền móng cho NCKH của khoa.
Muốn đào tạo kỹ sư chất lượng cao phải có thầy giỏi. Nhưng đi vào một lĩnh vực mới, chỉ đọc sách không thì khó giỏi, nếu không có người đi trước chỉ dẫn phương hướng, giới thiệu sách báo, giới thiệu nơi đến tham quan thực tập, hướng dẫn cho làm NCKH. Vì vậy, ngay từ những ngày đầu chúng tôi đã nghĩ đến việc tìm sự giúp đỡ của bạn bè quốc tế, mà trước hết là các nhà khoa học người Việt ở nước ngoài.
Hai người đầu tiên mà PGS. Nguyễn Hữu Xý liên hệ là TS. Lê Duyên Bình, ở ĐH Monash, Australia, và TS. Nguyễn Hữu Lễ, khi đó là Giám đốc khu vực của Northern Telecom. Họ đều rất nhiệt tình, anh Bình đã giúp đỡ tìm chương trình đào tạo Điện tử - Viễn thông của một số trường đại học Australia, góp ý vào chương trình dự thảo của chúng tôi, giúp xây dựng quan hệ hợp tác giữa ĐHQGHN với ĐH Monash, từ đó 2 thầy giáo của khoa cũng đã được sang thực tập một học kỳ; còn anh Lễ đã vận động Northern Telecom ủng hộ ĐHQGHN 10.000 USD để trang bị thêm cho đào tạo Tin học - Viễn thông.
Khi đó, mối quan hệ quốc tế của Hội Vô tuyến - Điện tử Việt nam (REV) cũng đã rất phát triển, chỉ tính đến năm thành lập Khoa Công nghệ Điện tử - Viễn thông, REV đã ký hiệp định hợp tác với Alcatel Space (1993), ĐH Đông Nam - Trung Quốc (1994), AEAI Israel (1994), IEEE (1996). Trước 1996, REV cũng đã mời một số giáo sư quốc tế sang giảng về một số công nghệ mới, như: Truyền thông số (GS. Huỳnh Hữu Tuệ, ĐH Laval, Canada, 1993); Nén ảnh số (GS. Cairong Zhou, ĐH Đông Nam, Trung Quốc, 1994); Chống sét (GS. A. Braunstein, ĐH Tel Aviv, Israel, 1994); Thông tin Di động (GS. Huỳnh Hữu Tuệ, 1994); Viễn thông quốc tế (GS. Drew O.McDaniel, ĐH Ohio, USA, 1995)...
Sau khi thành lập Khoa Công nghệ Điện tử - Viễn thông, tôi thống nhất với GS. Phan Anh là mỗi khi có giáo sư quốc tế vào thì tổ chức giảng ngay tại Khoa, từ đó các xêmina và lớp chuyên đề về thông tin vệ tinh, ứng dụng điện từ trường trong công nghiệp, xử lý mù tín hiệu, công nghệ truyền thông đa sóng mang, theo thứ tự do TS. Nastar (Alcatel), GS. Merignac (ĐH Cambridge), GS. Zhenya He (ĐH Đông Nam), GS. Đào Trọng Tích (Hoa Kỳ) và GS.VS Maurice Bellanger (CNAM, Pháp) cùng một số tutorial khác do GS. Nguyễn Đình Thông (ĐH Tasmania, Australia) giảng, lần lượt được tổ chức tại Khoa. Thông qua các đầu mối này, Khoa Công nghệ Điện tử - Viễn thông đã xây dựng được quan hệ hợp tác với CNAM, ĐH Đông Nam, và mời các GS. Huỳnh Hữu Tuệ, Nguyễn Đình Thông, TS. Lê Duyên Bình làm giáo sư thỉnh giảng, giúp bồi dưỡng các cán bộ trẻ. Cũng qua các mối quan hệ này khoa gửi được một số cán bộ ra nước ngoài thực tập khoa học, thực tập sau tiến sĩ, quan hệ với CNAM có hiệu quả quý giá nhất là đã mở ra cho khoa một hướng nghiên cứu mới là truyền thông đa sóng mang...
và những dấu ấn
Lớp thầy lớn tuổi (2 giáo sư, 5 giáo sư) xây dựng Khoa Công nghệ Điện tử - Viễn thông từ đầu, nay đã hưởng chế độ hưu trí hết. Ngay từ những năm mới thành lập, Chi bộ Khoa đã sớm chuẩn bị các lớp cán bộ cho cuộc “chạy tiếp sức” để sau này hợp với Khoa Công nghệ Thông tin thành Khoa Công nghệ (1999) và chính thức trở thành Trường ĐH Công nghệ, ĐHQGHN (2004). Một thập niên đã đi qua, lớp giảng viên trung niên thêm một số người được phong học hàm phó giáo sư, rồi học vị tiến sĩ. Số lượng chưa nhiều, nhưng thuộc các lớp tuổi khác nhau, là lực lượng quý để đảm bảo sự chuyển giao thế hệ không tiến hành theo phương thức xung - số, xung trước từ 1 tụt thẳng xuống 0, xung sau từ 0 nhảy ngay lên 1. Đây cũng là nguồn bổ sung cán bộ quản lý cho Khoa Công nghệ Điện tử - Viễn thông và Trường ĐH Công nghệ, ĐHQGHN.
Lớp “măng” mà thế hệ chúng tôi đã lựa chọn từ những khoá sinh viên đầu tiên ra trường, qua tích cực bồi dưỡng và tự thân phấn đấu, nay đã có ít nhiều kinh nghiệm công tác, có học vị và một số đã được gửi đi thực tập ngoài nước, số lớn được các giáo sư trong cũng như ngoài nước hướng dẫn làm NCKH, tiếp cận được những hướng phát triển mới của ngành công nghệ thông tin và truyền thông.
Năm 2009 này, Trường ĐH Công nghệ, ĐHQGHN tổ chức kỷ niệm 10 năm ngày truyền thống, 5 năm trường chính thức được thành lập, đó là một sự kiện quan trọng, một dấu mốc đáng nhớ. Thời gian cứ nối tiếp nhau qua đi hết năm này đến năm khác, ngẫm lại cuộc đời làm thầy trong cái ngành này là luôn luôn phải đối mặt với những thách thức mới. Với bửu bối “học, học nữa, học mãi” các thầy đã không ngừng tự cập nhật kiến thức, quyết đi trọn con đường đã chọn. Mong rằng các em của thế hệ “măng” cũng sẽ dũng cảm tiếp bước trên con đường vẻ vang nhưng không mấy dễ dàng này...
|
