Với một vị trí địa chính trị, kinh tế, sinh thái và văn hóa đặc biệt quan trọng đối với cả nước, vùng Tây Bắc và đồng bào Tây Bắc luôn được Đảng, Nhà nước và nhân dân cả nước quan tâm. Tây Bắc có một số lợi thế cạnh tranh như: sự đa dạng và phong phú; sự độc đáo về điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên (rừng, khoáng sản, năng lượng, kỳ quan địa chất, khí hậu...); văn hoá dân tộc đậm bản sắc và tri thức bản địa vô cùng phong phú... Tuy nhiên trong xu thế phát triển và hội nhập, Tây Bắc đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, trong đó có các thách thức không dễ vượt qua như: Nguồn nhân lực tại chỗ thiếu về số lượng, yếu về chất lượng, không đủ năng lực để tiếp thu, sử dụng tri thức, sử dụng công nghệ và phát triển các năng lực khoa học - công nghệ vào thực tiễn sản xuất, kinh doanh và đời sống; kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội còn thiếu và nhiều yếu kém; an ninh chính trị, tôn giáo và trật tự an toàn xã hội vẫn còn ẩn chứa nhiều nhân tố phức tạp, dễ dàng gây bất ổn; thiên tai, biến đổi khí hậu cùng với việc khai thác và sử dụng tài nguyên bất hợp lý; tình trạng nghèo đói, dân trí hạn chế, xung đột môi trường trong sử dụng tài nguyên đang đe dọa sự phát triển bền vững của vùng Tây Bắc...

Trong nhiều chục năm qua, Đảng và Nhà Nước đã thể hiện sự quan tâm tới đồng bào Tây Bắc thông qua rất nhiều nghị quyết và chương trình hành động, trong đó có việc thực hiện Nghị quyết số 37-NQ/TW của Bộ Chính trị (khóa IX) về phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo quốc phòng, an ninh vùng trung du và miền núi Bắc Bộ. Sau rất nhiều nỗ lực đầu tư cho Tây Bắc, tình hình vẫn chưa được cải thiện nhiều: đời sống của nhân dân các dân tộc vùng Tây Bắc vẫn còn quá nhiều khó khăn; quy mô kinh tế còn nhỏ bé; kết cấu hạ tầng yếu; nguồn nhân lực yếu; năng lực quản trị và điều hành của cán bộ, công chức, viên chức chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển... Trong các báo cáo tổng kết, những bài học kinh nghiệm, những kiến nghị và giải pháp thì việc nâng cao số lượng và chất lượng nguồn nhân lực quản trị các cấp luôn được đặt lên ưu tiên hàng đầu. 

Chính vì vậy, cùng với Chương trình khoa học – công nghệ trọng điểm cấp nhà nước: “Nghiên cứu xây dựng luận cứ khoa học, mô hình và giải pháp phát triển bền vững vùng Tây Bắc đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030”  thì đề án khởi động "Xây dựng và triển khai thí điểm các chương trình đào tạo ngắn hạn đáp ứng nhu cầu xã hội trên địa bàn các tỉnh Tây Bắc" là một bước đi cụ thể, đóng góp thiết thực của ĐHQGHN trong quá trình thực hiện giải pháp phát triển nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp phát triển bền vững vùng Tây Bắc.

Đề án đồng thời cũng xác minh và cụ thể hóa nhu cầu của các tỉnh vùng Tây Bắc, khẳng định sự cần thiết và đúng đắn của việc triển khai chương trình khoa học công nghệ trọng điểm cấp nhà nước mà Chính phủ giao cho ĐHQGHN làm đầu mối triển khai thực hiện.

1. Mục tiêu của đề án

Thông qua việc tổ chức các khóa đào tạo ngắn hạn có cấp chứng chỉ của ĐHQGHN tại một số tỉnh thuộc vùng Tây Bắc, chuyển giao tri thức, công nghệ và kỹ năng quản trị trong một số lĩnh vực kinh tế - xã hội quan trọng cho các đối tượng học viên là các cán bộ, công chức, viên chức, nhân viên các tổ chức đoàn thể và cộng đồng... nhằm giúp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực hiện tại, góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững vùng Tây Bắc.

Đề án thiết kế nhằm thí điểm tìm hiểu nhu cầu của địa phương về phát triển, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Qua việc thực hiện đề án, bước đầu có cái nhìn khái quát để xây dựng chương trình, kế hoạch phát triển nguồn nhân lực phục vụ phát triển bền vững vùng Tây Bắc đất nước.

Đề án cũng nhằm chứng minh, khẳng định sự cần thiết của việc triển khai Chương trình khoa học – công nghệ trọng điểm cấp nhà nước “Nghiên cứu xây dựng luận cứ khoa học, mô hình và giải pháp phát triển bền vững vùng Tây Bắc đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030”  và Đại học Quốc gia Hà Nội là đơn vị có đủ tiềm năng, năng lực để làm đầu mối triển khai thực hiện đề án đạt hiệu quả cao.

2. Công tác chuẩn bị

Thực hiện chương trình công tác, từ ngày 31/7/2012 đến ngày 09/08/2012, Đoàn công tác của Đại học Quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN) đã phối hợp với Ban chỉ đạo Tây Bắc làm việc với Thường trực Tỉnh ủy các tỉnh Yên Bái, Phú Thọ, Hòa Bình, Tuyên Quang, Hà Giang về Chương trình khoa học – công nghệ trọng điểm cấp nhà nước “Nghiên cứu xây dựng luận cứ khoa học, mô hình và giải pháp phát triển bền vững vùng Tây Bắc đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030” và Đề án khởi động "Xây dựng và triển khai thí điểm các chương trình đào tạo ngắn hạn đáp ứng nhu cầu xã hội trên địa bàn các tỉnh Tây Bắc".

Cùng dự làm việc có đại diện lãnh đạo UBND các tỉnh, các ban, sở, ngành của các tỉnh; Lãnh đạo Ban Chỉ đạo Tây Bắc, Thường trực Tỉnh ủy, UBND các tỉnh và Đại học Quốc gia Hà Nội đã cùng đồng thuận về nhiều nội dung quan trọng.

Về Chương trình khoa học – công nghệ trọng điểm cấp nhà nước: ĐHQGHN và Ban chỉ đạo Tây Bắc đã giới thiệu kỹ về mục đích, ý nghĩa, nội dung và sản phẩm dự kiến của Chương trình, đề nghị lãnh đạo Tỉnh ủy và UBND Tỉnh có ý kiến đóng góp, nhất là đưa ra những đề xuất, “đặt hàng” đối với Chương trình, nhằm đảm bảo Chương trình phục vụ thiết thực nhất cho sự nghiệp phát triển bền vững vùng Tây Bắc. Lãnh đạo các tỉnh đã bày tỏ sự nhất trí và ủng hộ rất mạnh mẽ đối với việc Chính phủ giao ĐHQGHN chủ trì và tổ chức triển khai Chương trình, đánh giá cao ý nghĩa và tầm quan trọng của Chương trình đối với sự nghiệp phát triển bền vững của các tỉnh và của vùng Tây Bắc.

Về đề án khởi động "Xây dựng và triển khai thí điểm các chương trình đào tạo ngắn hạn đáp ứng nhu cầu xã hội trên địa bàn các tỉnh Tây Bắc": ĐHQGHN và Ban chỉ đạo Tây Bắc giới thiệu về mục đích, nội dung các chương trình đào tạo ngắn hạn. Thường trực Tỉnh ủy các tỉnh và các sở, ban, ngành sau khi thảo luận đã có sự nhất trí cao về chủ trương mở các lớp đào tạo ngắn hạn, cấp chứng chỉ của ĐHQGHN tại các tỉnh theo Đề án. Sau khi thống nhất các nội dung, ĐHQGHN đã giao nhiệm vụ cho các trường, đơn vị thành viên tổ chức xây dựng 05 đề án thành phần, xây dựng thời khóa biểu, cử giảng viên, biên soạn chương trình, học liệu… triển khai công tác đào tạo. ĐHQGHN cũng đã phối hợp chặt chẽ với các tỉnh, tổ chức và tham dự lễ khai giảng tại 05 tỉnh.

3. Tổ chức đào tạo

Thời gian tổ chức đào tạo các khóa ngắn hạn: được triển khai trong 2 tháng (từ ngày 05/09/2012 đến ngày 30/10/2012) đảm bảo tiến trình đào tạo và đều có thời khóa biểu chi tiết, trung bình mỗi lớp học có 12 lượt giảng viên tham gia giảng dạy, kết hợp với hoạt động thực tế.

Địa bàn tổ chức đào tạo: đề án được triển khai thí điểm tại 05 tỉnh thuộc vùng Tây Bắc (Hòa Bình, Phú Thọ, Yên Bái, Tuyên Quang, Hà Giang). Các lớp học được đặt tại những địa điểm gần trung tâm, có cơ sở vật chất đầy đủ, tạo điều kiện tốt cho công tác giảng dạy và học tập.

Nội dung đào tạo: đề án bao gồm 05 đề án thành phần, tổ chức các chương trình đào tạo ngắn hạn: Nghiệp vụ hướng dẫn du lịch; Kỹ năng công tác xã hội của cán bộ làm công tác đoàn thể và hoạt động xã hội; Tổ chức công tác bảo tồn thiên nhiên và bảo tồn di sản văn hóa; Kỹ năng quản trị chiến lược và kế hoạch trong bối cảnh hội nhập quốc tế; Quản trị khoa học công nghệ và phát triển doanh nghiệp một cách bền vững.

Số lớp tổ chức đào tạo: đề án được triển khai thông qua 12 lớp học đặt tại 05 tỉnh Tây Bắc.

Đối tượng đào tạo: có 2 loại đối tượng: học viên do UBND tỉnh cử theo nhu cầu công tác (83%) và học viên đăng ký theo nhu cầu (17%).

Tổ chức triển khai đào tạo: đề án được thực hiện thông qua 60 lượt giảng viên giảng dạy với 2160 tiết lên lớp. Đại học Quốc gia Hà Nội đã huy động các giảng viên là những nhà khoa học có chuyên môn cao, tâm huyết và trách nhiệm trong công tác giảng dạy. Đội ngũ giảng viên  ý thức rõ về nhiệm vụ được giao nên giảng dạy rất trách nhiệm, nhiệt tình mặc dù gặp nhiều khó khăn trong việc đi lại, lưu trú.

Nội dung giảng dạy và phương pháp giảng dạy được điều chỉnh, cập nhật kịp thời, phù hợp với đối tượng học viên và địa phương. Nguồn học liệu được biên soạn và thiết kế hợp lý, khoa học, phù hợp với đặc điểm địa phương và người học. Phương pháp giảng dạy tiên tiến, phát huy tích chủ động tích cực của người học, được người học đánh giá cao.

Kinh phí thực hiện đề án: ĐHQGHN chi toàn bộ kinh phí xây dựng đề án, xây dựng chương trình, biên soạn học liệu, giảng dạy, đi lại của cán bộ, giảng viên.

Công tác tổ chức phối hợp với địa phương: được sự quan tâm của Ban chỉ đạo Tây Bắc và Ban Thường vụ tỉnh ủy các tỉnh. UBND tỉnh và ĐHQGHN đều xác định đây là nhiệm vụ có ý nghĩa quan trọng nên quá trình đào tạo được đầu tư nhân lực, vật lực triển khai nghiêm túc, hiệu quả.  Đề án được triển khai với sự đồng thuận và ủng hộ của lãnh đạo Tỉnh ủy, UBND tỉnh và các sở ban ngành. Đây cũng là một yếu tố quan trọng góp phần làm nên thành công của đề án. Ban tổ chức lớp học tại các tỉnh ý thức rõ được tầm quan trọng của đề án nên rất trách nhiệm, nhiệt tình, sâu sát. Qua quá trình thực hiện đề án cũng cho thấy sự quan tâm của lãnh đạo địa phương tỷ lệ thuận với chất lượng và hiệu quả đào tạo. Những lớp học ở các địa phương được lãnh đạo địa phương quan tâm nhiều hơn thì việc triển khai cũng thuận lợi hơn, thành công hơn.

4. Kết quả đạt được

Kết thúc các chương trình đào tạo, có 395 học viên được cấp chứng chỉ, trong đó có 5% đạt Xuất sắc, 40% đạt loại Giỏi, 46% đạt loại khá, 8% Trung bình khá và 1% đạt Trung Bình. Bên cạnh đó, có 11% số học viên được ĐHQGHN cấp giấy khen vì có thành tích học tập cũng như đóng góp tổ chức lớp học. Tỷ lệ học viên nam là 58%, nữ là 42%, học viên thuộc các dân tôc thiểu số chiếm 48% (phụ lục 1, 2 và 3).

 Đánh giá của học viên: Sau khi kết thúc khóa đào tạo, ĐHQGHN đã tổ chức lấy phiếu điều tra từ các học viên. Số liệu điều tra được xử lý và thu được kết quả như sau:

- Đánh giá về chung về khóa đào tạo: Số liệu điều tra sau khi xử lý cho thấy học viên đánh giá cao mức độ cần thiết của khóa đào tạo (86% đánh giá cao, trong đó có 34% đánh giá rất cao), bên cạnh đó học viên cũng bày tỏ sự đồng thuận cao về mục tiêu của chương trình thông qua sự đánh giá cao về mức độ đúng đắn của mục tiêu đào tạo (81% đánh giá cao,  trong đó 31% đánh giá rất cao).

- Đánh giá về chương trình đào tạo:

Với mức độ hợp lý của cấu trúc nội dung chương trình đào tạo có 74% đánh giá cao, trong đó 18% đánh giá rất cao; với mức độ hợp lý của thời lượng chương trình có 58% đánh giá ở mức cao, trong đó 17% đánh giá ở mức độ rất cao.

Phần lớn học viên đánh giá chương trình đào tạo có nội dung cập nhật, khoa học, hấp dẫn (80% đánh giá cao, trong đó 27%  đánh giá rất cao).

Phương pháp dạy học hiện đại cũng được học viên ghi nhận, đánh giá: 82% đánh giá cao, trong đó 29% đánh giá rất cao. Phương pháp kiểm tra đánh giá hiện đại cũng được áp dụng triệt để và cũng được học viên đánh giá tốt với 74% ở mức cao, trong đó 26% đánh giá ở mức rất cao.

Qua kết quả phiếu khảo sát đánh giá, phản hồi từ học viên, các yếu tố của chương trình đào tạo đều được học viên đánh giá cao như việc cung cấp cho người học kiến thức cần thiết; trang bị cho người học kỹ năng nghề nghiệp cần thiết; trang bị cho người học thái độ nghề nghiệp cần thiết; kích thích tính chủ động, tích cực trong học tập của người học; phương thức đào tạo hiện đại; phân bố hợp lý thời lượng lên lớp và thời gian tự học; hiệu quả của chương trình đào tạo đối với cá nhân; đánh giá chung về giảng viên; đánh giá chung về công tác tổ chức khóa học. Đánh giá chung về chất lượng của chương trình đào tạo, có 78% đánh giá các chương trình đào tạo đạt chất lượng rất cao.

Đánh giá của giảng viên về ý thức học tập của học viên: Qua báo cáo tổng kết của các đề án thành phần, phần lớn giảng viên đánh giá cao tinh thần, ý thức học tập của học viên. Nhiều học viên ở rất xa trung tâm, việc đi lại rất khó khăn nhưng vẫn theo học đầy đủ, tích cực. Điều đó cũng cho thấy nhu cầu được học tập của học viên là rất cao.

Đánh giá nhu cầu của các địa phương sau khi thực hiện đề án: Qua báo cáo tổng kết tại các lễ bế giảng được tổ chức ở các tỉnh, Lãnh đạo tỉnh, Ban tổ chức lớp học, học viên đều phát biểu ý kiến đánh giá cao thành công của chương trình đào tạo. Bày tỏ sự mong muốn được Đảng, Nhà nước chỉ đạo ĐHQGHN tiếp tục quan tâm triển khai các chương trình đào tạo và các chương trình chuyển giao tri thức – công nghệ nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực phục vụ phát triển bền vững cho địa phương nói riêng và vùng Tây Bắc nói chung trong thời gian tiếp theo.

Như vậy, có thể nói các tỉnh vùng Tây Bắc đang có nhu cầu rất cao về chuyển giao tri thức, khoa học – công nghệ để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực phục vụ phát triển bền vững vùng Tây Bắc nói chung và từng địa phương nói riêng.

Bên cạnh đó cũng khẳng định với vai trò, vị thế nòng cột và tiên phong trong hệ thống giáo dục đại học Việt Nam,với tiềm lực mạnh về đội ngũ và cơ sở vật chất, Đại học Quốc gia Hà Nội hoàn toàn có thể thực hiện tốt các chương trình đào tạo ngắn hạn cũng như dài hạn, góp phần nâng cao chất lượng và số lượng nguồn nhân lực của các tỉnh vùng Tây Bắc.