Đây là bước quan trọng cuối cùng trước khi Hội đồng Đảm bảo chất lượng của AUN-QA quyết định có cấp chứng nhận đạt chuẩn chất lượng của AUN-QA hay không. Công việc chuẩn bị đã được Đại học Quốc gia Hà Nội và ĐH Khoa học Tự nhiên thực hiện ráo riết trong khoảng gần 2 năm trở lại đây. Việc đánh giá cấp đơn vị theo chuẩn AUN-QA là một dấu mốc quan trọng.

Để có thêm thông tin về công tác đánh giá, kiểm định chất lượng theo chuẩn AUN, chúng tôi đã có cuộc trao đổi với GS.TS Nguyễn Quý Thanh, Viện trưởng Viện Đảm bảo Chất lượng giáo dục – người tham gia công tác KĐCLGD đã nhiều năm và chịu trách nhiệm điều phối công tác này của ĐHQGHN:

- Trước hết xin hỏi Giáo sư một câu khá riêng tư: Lí do nào đưa Giáo sư đến với “kiểm định chất lượng giáo dục”?

Tôi đến với công tác kiểm định chất lượng rất tình cờ. Ở đại học, tôi học ngành Tâm lí học. Trong quá trình học đại học, tôi bắt đầu làm quen và tìm hiểu những vấn về tâm lí học giáo dục, giáo dục học, .v.v. Tuy nhiên, sau này tôi chưa có dịp sử dụng những hiểu biết của mình. Mãi đến năm 2004, khi tôi bắt đầu những công việc kiêm nhiệm ở vị trí Trưởng phòng Kiểm tra - Đánh giá thuộc Trung tâm Đảm bảo Chất lượng Đào tạo và Nghiên cứu phát triển giáo dục thuộc ĐHQGHN nay là Viện Đảm bảo Chất lượng giáo dục, ĐHQGHN, tôi bắt đầu có nhiều cơ hội để tham gia nghiên cứu trong lĩnh vực giáo dục. Vào những năm đó, ĐBCL vẫn là một lĩnh vực rất mới, rất ít chuyên gia. Chính tính chất “mới” của nó thúc đẩy tôi tìm hiều về đến hệ thống tiêu chuẩn, tiêu chí, các loại kiểm định chất lượng giáo dục, .v.v. Do đó, dần dần, tôi quen và cảm thấy gắn bó hơn và tâm huyết hơn với lĩnh vực này.

- Giáo sư vừa nhắc đến các loại hình kiểm định chất lượng giáo dục, vậy xin Giáo sư cho biết về các loại kiểm định phổ biến trên thế giới hiện nay?

Có 2 loại kiểm định chất lượng giáo dục, đó là kiểm định cơ sở giáo dục và kiểm định  chương trình đào tạo.

Thông thường cơ cở giáo dục của quốc gia nào thường do chính tổ chức KĐCL của chính mỗi quốc gia thực hiện. Tổ chức KĐCL cấp cơ sở giáo dục thường chỉ hoạt động trong phạm vi biến giới quốc gia. Thí dụ, tại Hoa Kì có 6 tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục vùng và thực hiện chức năng kiểm định đối tất cả với các trường trong hệ thống giáo dục Hoa Kỳ, không ra KĐCL cho trường ngoài lãnh thổ Hoa Kỳ, trừ khi trường đó là trường đại học Hoa Kỳ ở hải ngoại. Tuy nhiên, đối với kiểm định chất lượng chương trình đào tạo thì khác. Các tổ chức KĐCL cấp CTĐT vẫn thường thực hiện KĐCL cho nhiều CTĐT bên ngoài lãnh thổ quốc gia. Ví dụ, đó là ABET, ACSB là 2 tổ chức KĐCL của Hoa Kỳ, nhưng thực hiện nhiều đánh giá cho các chương trình đào tạo lĩnh vực công nghệ và kinh tế cho các trường không phải của Hoa Kỳ.

Gần đây, để đáp ứng đòi hỏi của giáo dục xuyên biên giới và xu hướng hài hòa hóa các chuẩn mực chất lượng, bắt đầu xuất hiện một số tổ chức đánh giá chất lượng cấp cơ sở giáo dục xuyên quốc gia, như Mạng lưới ĐBCL các trường đại học Đông Nam Á (AUN - QA),  Hiệp hội các trường đại học châu Âu (EUA). Mạng lưới ĐBCL các trường đại học Đông Nam Á (AUN - QA) chính là tổ chức sẽ thực hiện đánh giá chất lượng Trường ĐH Khoa học Tự nhiên, ĐHQGHN đợt này.

- Nhiều tổ chức KĐCL và chắc cũng lắm bộ chuẩn khác nhau, vậy Việt Nam đang sử dụng bộ tiêu chuẩn đánh giá chất lượng giáo dục nào, thưa Giáo sư?

Việt Nam hiện đã có cả bộ tiêu chuẩn đánh giá chất lượng trường đại học và cả bộ tiêu chuẩn đánh giá chất lượng CTĐT. Bộ tiêu chuẩn kiểm định chất lượng trường đại học có bộ tiêu chuẩn gồm 10 tiêu chuẩn với 61 tiêu chí. Còn đối với chương trình đào tạo thì có các bộ tiêu chuẩn đánh giá chất lượng CTĐT về đào tạo giáo viên,  bộ tiêu chuẩn kiểm định chất lượng về đào tạo ngành điều dưỡng và bộ tiêu chuẩn chung. Bộ tiêu chuẩn chung này của Việt Nam bám sát Bộ tiêu chuẩn kiểm định chất lượng các chương trình đào tạo của AUN - QA. Cùng với đó, Bộ đang tiến hành lấy ý kiến để ban hành bộ chuẩn mới bám sát Bộ tiêu chuẩn đánh giá các trường đại học của AUN – QA.

- Theo Giaó sư các ĐH của Việt Nam có nên đánh giá theo tiêu chuẩn của AUN - QA? AUN - QA đang dùng bộ tiêu chuẩn nào?

Hội nhập và quốc tế hóa giáo dục đang là xu thế chủ đạo. Việc tiếp cận và chuyển đổi hệ thống giáo dục quốc gia, trường đại học theo các chuẩn mực khu vực và quốc tế là rất cần thiết. Việt Nam đang là thành viên của cộng đồng kinh tế ASEAN, cho nên các trường đại học Việt Nam nếu có dịp “thử sức” trên sân chơi khu vực với bộ tiêu chuẩn của AUN-QA là rất hữu ích. Bộ tiêu chuẩn AUN-QA được xây dựng phù hợp với Khung đảm bảo chất lượng của Đông Nam Á (AQAF), với Các Hướng dẫn và Tiêu chuẩn của Châu Âu (ESG 2015- Phần 1) và Khung thực hiện xuất sắc Baldridge (Giáo dục – 2015/2016) của Hoa Kỳ. Như vậy bộ chuẩn này có tính tương thích cao với các các tiêu chuẩn ở các khu vực Châu Âu, Hoa Kỳ và ASEAN.

Bộ tiêu chuẩn của AUN-QA đang sử dụng gồm 25 tiêu chuẩn và 111 tiêu chí. Các tiêu chuẩn được chia thành 4 nhóm ĐBCL về mặt chiến lược; ĐBCL về mặt hệ thống; ĐBCL về mặt đến thực hiện các chức năng (đào tạo, nghiên cứu khoa học, kết nối và phục vụ cộng đồng) và nhóm kết quả hoạt động của trường đại học.

Cách thiết kế các tiêu chí của AUN theo qui trình quản trị chất lượng PDCA - tương đương với 4 bước: lập kế hoạch, thực hiện kế hoạch, kiểm tra - giám sát và cải tiến.

Cá nhân tôi đánh giá, cách thiết kế, cấu trúc, nội dung và logic của AUN – QA khá hay, logic. Nôi dung bộ chuẩn bao quát toàn bộ hoạt động của trường đại học. Quy trình đánh giá của bộ tiêu chuẩn AUN – QA tương đối phù hợp với Việt Nam.

- Việc đánh giá cấp độ đơn vị theo Bộ tiêu chuẩn của AUN – QA mới được bắt đầu triển khai với Trường ĐH Khoa học Tự nhiên, ĐHQGHN? Ông có khuyến cáo gì về sự kiện này?

Khi AUN quyết định thử nghiệm cơ chế đánh giá cấp cơ sở giáo dục, lãnh đạo ĐHQGHN và lãnh đạo Trường ĐH Khoa học Tự nhiên đã mạnh dạn đăng kí đánh giá. Quá trình chuẩn bị, bắt đầu từ năm 2013, mất khá nhiều thời gian. Vì là lần đánh giá đầu tiên, cho nên việc này đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng từ cả AUN và ĐHQGHN. Với 111 tiêu chí của AUN – QA, nhà trường đã phải chuẩn bị công phu báo cáo tự đánh giá bằng tiếng Anh với chất lượng tốt. Trong đó, Nhà trường đã có sự đánh giá rất cẩn trọng với những lĩnh vực mới trong các trường đại học như sở hữu trí tuệ, quản trị rủi ro, kết nối và đóng góp với cộng đồng, .v.v.

Phía AUN tham khảo kinh nghiệm khu vực và quốc tế để rà soát và hoàn thiện bộ tiêu chí đánh giá chất lượng đơn vị đào tạo cũng như qui trình đánh giá. Đến tháng 5/2016, AUN mới chính thức ban hành Bộ tiêu chuẩn và qui trình đánh giá cơ sở đào tạo Phiên bản 2.0.

Phía ĐHQGHN (Viện Đảm bảo Chất lượng giáo dục) và Trường ĐH Khoa học Tự nhiên cũng đã tổ chức nhiều lần tập huấn, viết báo cáo tự đánh giá cho các nhóm chuyên trách, đánh giá nội bộ để hoàn thiện báo cáo tiếng Việt và tiếng Anh.

Việc Trường ĐH Khoa học Tự nhiên là đơn vị đầu tiên của ASEAN được AUN - QA đánh giá chất lượng cấp đơn vị đào tạo cho thấy việc một số trường đại học của Việt Nam sẵn sàng từng bước tiệm cận chuẩn mực chung, tham gia sân chơi và thị trường giáo dục khu vực. Việc tham gia đánh giá chất lượng theo AUN-QA một mặt giúp nhà trường soi chiếu theo hệ quy chiếu của ASEAN, khắc phục các tồn tại để nâng cao chất lượng đào tạo, nghiên cứu khoa học và kết nối công động, xã hội.

Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng đòi hỏi của các tiêu chuẩn AUN-QA là toàn diện và cao so với nhiều trường đại học ở Việt Nam. AUN-QA tiếp cận theo nguyên lý quản trị đại học mới, cho nên các trường cần phải chuyển đổi bản thân mạnh mẽ thì hãy đăng ký đánh giá theo chuẩn AUN-QA. Với tư cách một người làm trong lĩnh vực đảm bảo chất lượng giáo dục, tôi rất mong muốn có nhiều hơn nữa các trường đại học Việt Nam đạt chuẩn chất lượng ASEAN và từng bước vươn lên tầm quốc tế.

Trân trọng cảm ơn Giáo sư về cuộc trao đổi vừa qua.