Công trình khoa học dày 800 trang, xuất bản lần đầu (1974 - 1975) đến nay đã tái bản và sửa chữa, bổ sung đến lần thứ sáu, giải nhất nghiên cứu khoa học nhân dịp kỷ niệm 20 năm thành lập Trường Đại học Tổng hợp (1976).

Cuốn sách đã tổng kết được, về mặt văn học sử, những thành tựu của tiểu thuyết Việt Nam hiện đại thế kỷ XX, bắt đầu từ những khuynh hướng tiểu thuyết trước 1930 (như Tố Tâm của Hoàng Ngọc Phách) cho đến các trào lưu tiểu thuyết lãng mạn và hiện thực phê phán trước năm 1945, trào lưu tiểu thuyết hiện thực xã hội chủ nghĩa và các khuynh hướng khác nhau của tiểu thuyết thời kỳ đổi mới.

Về mặt lý luận cuốn sách đã có những chuyên luận sau đây:

- Vấn đề điển hình hoá trong tiểu thuyết Việt Nam hiện đại.

- Nguồn gốc và sự hình thành của tiểu thuyết phương Đông và phương Tây - Thể loại và truyền thống.

- Đặc trưng thẩm mỹ của tiểu thuyết - Thể loại và cách tân.

- Những cuộc tranh luận trên thế giới xung quanh vấn đề tiểu thuyết - Thể loại và cách tân.

- Thi pháp của tiểu thuyết (các dạng tiểu thuyết - Kết cấu và cốt truyện - Nhân vật trong tiểu thuyết - Ngôn ngữ tạo hình và đa thanh trong tiểu thuyết).

- Mối quan hệ giữa tiểu thuyết với truyện ngắn, kịch, hội hoạ, âm nhạc, điện ảnh.