Năm 1955, Trường Ngoại ngữ được thành lập do Thứ trưởng Bộ Giáo dục Nguyễn Khánh Toàn trực tiếp làm Hiệu trưởng và ngày 05.9.1955, nhà trường khai giảng khoá học đầu tiên tại Khu Việt Nam học xá - Bạch Mai - Hà Nội. Năm 1958, thực hiện Kế hoạch xây dựng ngành đại học Việt Nam, Trường Ngoại ngữ được sát nhập vào Trường Đại học Sư phạm Hà Nội và trở thành Khoa ngoại ngữ, đến năm 1964 phát triển thành 4 khoa ngoại ngữ (Nga văn, Trung văn, Anh văn và Pháp văn). Ngày 14.8.1967, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 128/CP thành lập Trường Đại học Sư phạm Ngoại ngữ Hà Nội trên cơ sở 4 khoa ngoại ngữ được tách ra từ Trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Ngày 10.12.1993, Chính phủ ban hành Nghị định số 97/CP thành lập Đại học Quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN) trên cơ sở sát nhập 3 trường đại học: Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội và Trường Đại học Sư phạm Ngoại ngữ Hà Nội. Trở thành trường thành viên của ĐHQGHN, Trường Đại học Sư phạm Ngoại ngữ Hà Nội được đổi tên thành Trường Đại học Ngoại ngữ - ĐHQGHN.

Lịch sử Trường Đại học Ngoại ngữ - ĐHQGHN gắn liền với quá trình hình thành và phát triển ngành Ngoại ngữ của đất nước và với sứ mệnh được giao phó, trong 50 năm qua, Trường Đại học Ngoại ngữ - ĐHQGHN đã có đóng góp quan trọng trong sự nghiệp xây dựng miền Bắc xã hội chủ nghĩa, đấu tranh thống nhất nước nhà, trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, trong chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, trong công cuộc đổi mới, công nghiệp hoá, hiện đại hoá, hội nhập quốc tế và trong sự nghiệp giáo dục- đào tạo của đất nước:

- Là trường đào tạo chính quy về ngoại ngữ được thành lập sớm nhất (1955) và trong suốt nhiều năm sau đó là trường đại học duy nhất đào tạo giáo viên ngoại ngữ cho cả nước.

- Trong suốt 50 năm xây dựng và phát triển, nhà trường luôn khẳng định vai trò của trường đầu ngành ngoại ngữ, là trường có quy mô đào tạo ngoại ngữ lớn nhất cả nước: Đào tạo gần 1.000 tiến sỹ, thạc sỹ. Đào tạo gần 20.000 chuyên gia ngoại ngữ, giáo viên ngoại ngữ (hệ đại học chính quy), góp phần quan trọng xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, chuyên gia và giáo viên ngoại ngữ cho hệ thống giáo dục và hầu hết các lĩnh vực kinh tế - xã hội của đất nước. Đào tạo gần 500.000 học viên ngoại ngữ với nhiều hình thức, trình độ khác nhau. Các thế hệ cán bộ, giáo viên, học sinh, sinh viên của nhà trường đã và đang công tác trên mọi miền của Tổ quốc, là các cán bộ ngoại ngữ nòng cốt trong các trường đại học và trong mọi ngành nghề, mọi lĩnh vực kinh tế - xã hội của đất nước. Cùng với việc duy trì và phát triển 4 ngành đào tạo truyền thống (tiếng Anh, tiếng Nga, tiếng Pháp, tiếng Trung Quốc), nhà trường đã mở các ngành mới (tiếng Đức, tiếng Nhật, tiếng Hàn Quốc, tiếng Ả Rập, tiếng Thái Lan). Năm học 2004-2005 nhà trường đào tạo hơn 5.000 sinh viên đại học hệ chính quy dài hạn tập trung, sinh viên cử tuyển, sinh viên nước ngoài, trong đó có gần 300 sinh viên hệ cử nhân chất lượng cao, gần 200 sinh viên đại học hệ văn bằng thứ hai, hơn 100 sinh viên đại học hệ chuyên tu, hơn 8.000 sinh viên đại học hệ tại chức. Cùng với các loại hình đào tạo khác, nhà trường được giao nhiệm vụ đào tạo hệ cử tuyển, thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước ưu tiên đầu tư giáo dục cho các tỉnh miền núi. Trường đã đào tạo gần 1.000 sinh viên hệ cử tuyển thuộc gần 40 dân tộc ít người và dân tộc Kinh vùng cao.

- Là cơ sở đào tạo có đội ngũ cán bộ, chuyên gia, giảng viên ngoại ngữ đông đảo nhất, chất lượng nhất, mạnh nhất của cả nước (gần 700 cán bộ, giáo viên, công nhân viên, trong đó có 63 giáo sư, phó giáo sư, tiến sỹ khoa học và tiến sỹ), thực sự là con chim đầu đàn của ngành ngoại ngữ nước nhà, hoàn thành xuất sắc nhiều trọng trách về nghiên cứu và đào tạo ngoại ngữ do Đảng, Nhà nước và ngành giáo dục - đào tạo giao phó. Nhà trường có nhiều đóng góp tích cực, tư vấn hoạch định chiến lược về ngoại ngữ, chính sách và các giải pháp phát triển công tác nghiên cứu và đào tạo ngoại ngữ. Tất cả 4 Chủ tịch Hội đồng bộ môn ngoại ngữ của Bộ Giáo dục và Đào tạo đều do cán bộ của nhà trường đảm nhận. Tham gia biên soạn hàng chục bộ chương trình, hàng trăm bộ giáo trình, sách giáo khoa ngoại ngữ dùng trong các nhà trường.

- Là cơ sở đào tạo ngoại ngữ đi đầu và tiên phong thực hiện đổi mới mạnh mẽ, toàn diện nội dung, chương trình, phương pháp giảng dạy, kiểm tra - đánh giá theo chuẩn quốc tế và tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin. Xây dựng và thực hiện các chương trình đào tạo tiên tiến theo chuẩn quốc tế. 100% các đơn vị đào tạo trong nhà trường tích cực thực hiện đổi mới phương pháp giảng dạy.

- Là cơ sở đào tạo ngoại ngữ bậc cao (tiến sỹ, thạc sỹ) đầu tiên của cả nước, có quy mô đào tạo sau đại học lớn nhất ngành ngoại ngữ và hiện nay vẫn là cơ sở đào tạo đào tạo bậc tiến sỹ nhiều ngành ngoại ngữ nhất. Nhà trường đào tạo 06 chuyên ngành tiến sĩ, 08 chuyên ngành thạc sĩ về ngoại ngữ. Năm học 2004-2005 nhà trường đào tạo hơn 700 nghiên cứu sinh và học viên cao học thạc sĩ.

- Là cơ sở đào tạo đầu tiên và duy nhất hiện nay có hệ đào tạo cử nhân ngoại ngữ chất lượng cao theo chuẩn quốc tế, nhằm cung cấp nguồn nhân lực quý cho sự nghiệp giáo dục - đào tạo, cho công cuộc xây dựng và phát triển đất nước.

- Là trường đại học duy nhất có đào tạo học sinh năng khiếu ngoại ngữ bậc THPT (35 khoá với 30.000 học sinh) và đã đạt hơn 300 giải thưởng và huy chương các loại trong các kỳ thi học sinh giỏi quốc tế, quốc gia về ngoại ngữ, trong đó có nhiều giải Nhất và huy chương Vàng. Hàng năm, tỉ lệ thi đỗ tốt nghiệp THPT đều đạt 100%, thi đỗ trúng tuyển vào đại học đạt 97% - 99%, trong đó có nhiều học sinh đạt điểm tối đa, là thủ khoa kỳ thi tốt nghiệp THPT toàn quốc, kỳ thi tuyển sinh đại học.

- Là cơ sở đào tạo duy nhất hiện nay được giao nhiệm vụ xây dựng chương trình và tổ chức các khoá bồi dưỡng thường xuyên, bồi dưỡng định kỳ cán bộ đầu đàn và giáo viên ngoại ngữ phổ thông trong toàn quốc. Hàng năm thực hiện bồi dưỡng nâng cao trình độ cho hơn 500 lượt giáo viên.

- Là trung tâm nghiên cứu khoa học lớn nhất của ngành ngoại ngữ, có đóng góp quan trọng đặt nền tảng về nghiên cứu ngoại ngữ và ngôn ngữ đối chiếu với tiếng nước ngoài. Xây dựng và phát triển các công trình nghiên cứu về ngôn ngữ, văn hoá nước ngoài và về dạy-học ngoại ngữ ở Việt Nam. Nhà trường đã tổ chức và tham gia hàng trăm hội thảo, hội nghị khoa học các cấp, trong đó có gần 20 hội thảo, hội nghị quốc tế và quốc gia. Mới đây nhất, nhà trường đã tổ chức thành công hội thảo quốc tế “Giáo dục Ngoại ngữ - Hội nhập và phát triển”. Số lượng công trình, đề tài nghiên cứu khoa học các cấp luôn tăng và phát triển cả về số lượng và chất lượng. Hàng năm, cán bộ, giáo viên nhà trường thực hiện hàng trăm đề tài NCKH. Hoạt động NCKH sinh viên phát triển mạnh mẽ và đạt được nhiều giải các cấp (Năm học 2004-2005 thực hiện 324 đề tài và có hơn 50 công trình đạt giải các cấp, trong đó có nhiều giải Nhất).

- Là cơ sở đào tạo ngoại ngữ đi đầu trong việc thực hiện và vận dụng có hiệu quả chính sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước và có quy mô liên kết đào tạo lớn nhất trong khối các trường đào tạo ngoại ngữ. Nhà trường có quan hệ hợp tác nghiên cứu và liên kết đào tạo với gần 50 trường đại học, viện nghiên cứu và nhiều tổ chức phi chính phủ của nhiều nước trên thế giới. Số lượng lưu học sinh nước ngoài học tập tại nhà trường tăng nhanh khẳng định uy tín, vị thế của nhà trường (Năm học 2004-2005 tiếp nhận gần 100 lưu học sinh nước ngoài).

- Là một trong những trường đại học đầu tiên trong cả nước thực hiện cơ chế tự chủ tài chính, quản lý và sử dụng có hiệu quả đầu tư của Nhà nước. Xây dựng mới hơn 20.000 m2 hội trường, lớp học, phòng thiết bị học tiếng, nhà tập, nhà làm việc theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và các phương tiện kỹ thuật hiện đại. Trường có một Trung tâm Multimedia với thiết bị hiện đại chuyên nghiên cứu và ứng dụng công nghệ thông tin vào việc dạy - học ngoại ngữ ở Việt Nam. Nhà trường luôn thực hiện nghiêm túc, công khai, công bằng công tác quản lý tài chính, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, góp phần cải thiện đời sống vật chất, tinh thần của cán bộ, giáo viên, sinh viên, học sinh. Thực hiện tốt các chế độ, chính sách đối với cán bộ thương binh đang công tác, thân nhân gia đình liệt sĩ, nhận phụng dưỡng một Bà mẹ Việt Nam Anh hùng. Tích cực hưởng ứng và tham gia đầy đủ các phong trào đền ơn đáp nghĩa, uống nước nhớ nguồn, các cuộc vận động quyên góp.

- Trường Đại học Ngoại ngữ - ĐHQGHN không chỉ đạt những thành tích nổi bật trong sự nghiệp giáo dục - đào tạo mà còn có những đóng góp to lớn, xứng đáng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, trong chiến tranh biên giới Tây Nam và biên giới phía Bắc, đáp lời kêu gọi của Tổ quốc, của Đảng, hơn 500 cán bộ, giáo viên, sinh viên của nhà trường đã hăng hái lên đường trực tiếp chiến đấu và phục vụ chiến đấu tại các chiến trường, làm nhiệm vụ quốc tế. Nhiều cán bộ, giáo viên, sinh viên ưu tú của nhà trường đã dũng cảm hy sinh vì Tổ quốc, nhiều người được tặng thưởng Huân chương, Huy chương các loại.

- Đảng bộ nhà trường liên tục được công nhận là Đảng bộ trong sạch vững mạnh. Đảng bộ có 239 đảng viên, 14 chi bộ. Đội ngũ đảng viên không ngừng lớn mạnh cả về lượng và chất. Đảng bộ luôn chú trọng công tác xây dựng và phát triển Đảng, đặc biệt công tác phát triển đảng trong sinh viên (Năm 2004 kết nạp 40 đảng viên, trong đó có 26 sinh viên). Công đoàn, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Hội Sinh viên… thường xuyên hoạt động hiệu quả và luôn có nhiều đổi mới trong các hoạt động phong trào. Các tổ chức đoàn thể đã góp phần quan trọng động viên cán bộ, giáo viên, công nhân viên, sinh viên, học sinh, xây dựng nhà trường thành một tập thể đoàn kết, tương thân tương ái, sẵn sàng giúp đỡ nhau vượt mọi khó khăn, hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao.

Những đóng góp và thành tích của nhà trường đã được Đảng, Nhà nước và lãnh đạo cấp trên nhiều lần ghi nhận, biểu dương và khen thưởng. Nhân dịp kỷ niệm 50 năm thành lập trường (1955 – 2005), Trường Đại học Ngoại ngữ - ĐHQGHN đang đề nghị Nhà nước tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng Nhất.

Thầy trò Trường Đại học Ngoại ngữ - ĐHQGHN tự hào về truyền thống, về những thành tích đã đạt được trong nửa thế kỷ qua, đồng thời nhận thức đầy đủ được sứ mệnh, vai trò, nhiệm vụ cũng như những cơ hội, những thách thức mới trong chặng đường phát triển tiếp theo của nhà trường và tin tưởng sâu sắc rằng, được sự quan tâm chỉ đạo, đầu tư, giúp đỡ của Đảng và Nhà nước, của các cấp lãnh đạo mà trực tiếp là Đại học Quốc gia Hà Nội, được sự cộng tác, động viên của các đơn vị bạn và đặc biệt là với tinh thần phát huy nội lực, ý chí vượt khó của tập thể cán bộ, giáo viên, công nhân viên, sinh viên, học sinh nhà trường, Trường Đại học Ngoại ngữ - ĐHQGHN sẽ tiếp tục phát triển và lớn mạnh, tiếp tục khẳng định vai trò trường đào tạo ngoại ngữ đầu đàn trong hệ thống giáo dục quốc dân, đáp ứng kịp thời và có nhiều đóng góp quan trọng đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập quốc tế của đất nước.