Đại học Quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN) là một mô hình đặc biệt trong quá trình phát triển mạnh mẽ với nhiều nhân tố mới, nhiều cơ hội và thách thức mới của hệ thống giáo dục đại học và trên đại học ở nước ta. Nói là đặc biệt vì nó chứa đựng trong đó nhiều trường đại học thành viên, mà mỗi thành viên lại vốn là, đã là những cơ sở đào tạo lớn, có uy tín, có trình độ cao về các ngành khoa học, cả xã hội - nhân văn, kinh tế và tự nhiên, công nghệ. Đặc biệt vì quy mô to lớn, đồ sộ của nó, vì tính đa ngành, đa lĩnh vực trong cả đào tạo và nghiên cứu khoa học. Từ một nòng cốt là Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội rất danh tiếng, có truyền thống tự hào và luôn đạt được những thành tựu đỉnh cao trong nhiệm vụ đào tạo nhân lực, nhân tài và nghiên cứu khoa học ở nước ta trong hơn bốn mươi năm cuối thế kỷ XX. Những năm gần đây, Đảng và Nhà nước đã quy tụ, nâng cao, tổ chức lại từ nhiều trường đại học thành ĐHQGHN với vị trí số một của cả nước trong nhiệm vụ đào tạo nhân lực với chất lượng cao cho đất nước thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá.

Trong lịch sử của mình, chưa bao giờ ngành đại học nước ta nói chung và ĐHQGHN nói riêng, đứng trước nhiều cơ hội phát triển, nhiều nhiệm vụ mới mẻ và cả nhiều thách thức gay gắt như hiện nay và những năm sắp tới. Phải làm những gì để nâng cao chất lượng đào tạo, hiệu quả nghiên cứu khoa học và gắn kết mật thiết hơn, thiết thực hơn giữa đào tạo, nghiên cứu với sản xuất, với hoạt động thực tiễn trên các lĩnh vực quan trọng của sự phát triển kinh tế - xã hội? Có nhiều câu trả lời, nhiều cách trả lời, nhiều giải pháp cần được thực hiện, trong đó không thể không nhắc đến một nhân tố quyết định, vừa trực tiếp, vừa sâu xa và lâu dài, đó là sách. Sách là nhân tố hữu cơ không thể thiếu trong toàn bộ quy trình đào tạo và nghiên cứu của một trường đại học, không chỉ ở thời gian thực tế được đào tạo trong trường mà còn nằm cả trong khâu tự đào tạo, tự phát triển sau quy trình có hạn định về thời gian đối với người được đào tạo. Với ý nghĩa và vị trí đặc biệt quan trọng đó, việc ra đời và phát triển một nhà xuất bản cho riêng mình là một nhu cầu tự thân của ĐHQGHN, như đã có đối với những đại học danh tiếng khác của các quốc gia trên thế giới.

PGS.TS Đinh Xuân Dũng tặng Bằng khen cho NXB ĐHQGHN

Thật là vui mừng, ngay sau khi ra đời và ổn định của ĐHQGHN được vài năm là sự khai sinh một nhà xuất bản của riêng nó - Nhà xuất bản ĐHQGHN, ra đời ngày 12/121995, cách đây vừa tròn 10 năm. Lần đầu tiên ở nước ta có một đại học có nhà xuất bản của riêng mình. Chậm nhưng là cần thiết. Trước đó, từ nhiều năm, đã có nhiều giáo trình, tài liệu, công trình, kết quả nghiên cứu khoa học được hoàn thành nhưng không có nơi để công bố. Sinh viên vẫn thiếu, thiếu vô cùng những tài liệu cho học tập và tự đào tạo. Ngay sau khi ra đời, Nhà xuất bản ĐHQGHN như một bà đỡ đến đúng lúc, mát tay đón đỡ những đứa con tinh thần - trí tuệ - khoa học của những người thầy, những nhà khoa học nhiều năm hoạt động giảng dạy và nghiên cứu ở các trường đại học, nay trở thành thành viên của ĐHQGHN. Chính đặc điểm đó đã lý giải vì sao, chỉ trong vòng 10 năm, thời gian còn rất ngắn đối với lịch sử một nhà xuất bản, Nhà xuất bản ĐHQGHN đã cho ra đời khoảng gần 3000 đầu sách với hàng triệu bản sách, trong đó khoảng 90% sách là giáo trình, tài liệu tham khảo phục vụ trực tiếp việc học tập, nghiên cứu của sinh viên, cán bộ và công tác, giảng dạy và đào tạo của nhà trường. Thử ngẫm nghĩ một chút thôi, nếu 10 năm qua, không có số đầu sách và bản sách đó - thuộc hầu hết các lĩnh vực được đào tạo và nghiên cứu của ĐHQGHN - thì sinh viên sẽ lấy gì để học và người thầy sẽ không có cơ hội công bố kết quả giảng dạy và nghiên cứu của mình. Công việc “bà đỡ” vốn thầm lặng, song ý nghĩa của nó thực sự to lớn và sâu sắc. Bà đỡ vốn ít khi tự nói về mình, nhưng những người được đào tạo, những người có đứa con tinh thần được ra đời ở nơi đây không thể và không nên quên cái công đón đỡ nhọc nhằn mà thầm lặng ấy. Tôi nghĩ như vậy về sự ra đời và đóng góp của Nhà xuất bản ĐHQGHN 10 năm qua. Tôi nghĩ như vậy cũng với một sự trải nghiệm nho nhỏ, khi có gần 10 năm là thầy giáo ở Khoa Ngữ văn, Đại học Tổng hợp Hà Nội (1966-1975), vào thời kỳ chiến tranh vô cùng gian khổ, có được một cuốn sách, một giáo trình, một tài liệu nghiên cứu thật hiếm hoi.

Đáng quý hơn là trong số gần 3000 đầu sách đó, đã có hàng trăm đầu sách là những giáo trình mẫu mực, tiêu biểu, những công trình khoa học có giá trị đích thực, một số cuốn là đỉnh cao về thành tựu nghiên cứu khoa học của những nhà khoa học, những người thầy danh tiếng trong cả nước. Đó là một kết quả đáng trân trọng trong 10 năm hoạt động của Nhà xuất bản ĐHQGHN, đặc biệt khi tính tới những khó khăn thuở ban đầu, những vấp váp khi phải va đập với sự khắc nghiệt của cơ chế thị trường, với thị trường sách đang hình thành trong 10 năm qua mà Nhà xuất bản ĐHQGHN đã nỗ lực khắc phục và vượt qua. Phải chăng, từ kết quả đó, có thể nghĩ rằng, Nhà xuất bản ĐHQGHN đang vươn lên và phải trở thành nhà xuất bản của trí tuệ, vì trí tuệ.

Những năm sắp tới, Nhà xuất bản ĐHQGHN đang đứng trước nhiều đòi hỏi mới, cao hơn, đa dạng hơn, khó khăn hơn, không chỉ trực tiếp đáp ứng yêu cầu phát triển, phục vụ có hiệu quả những mục tiêu và chỉ tiêu cơ bản, ngày càng cao của ĐHQGHN, mà còn phải góp phần thoả mãn nhu cầu học tập, hiểu biết khoa học của các tầng lớp người đọc trong cả nước và qua đó tham gia phát triển vững chắc loại hình các nhà xuất bản chuyên ngành khoa học ở nước ta. Phải chăng, đó là những nhiệm vụ kép, không thể tách rời nhau trong hoạt động và mục tiêu phấn đấu của Nhà xuất bản ĐHQGHN những năm tới. Thách thức phía trước còn nhiều, song chúng ta có hàng vạn cán bộ, sinh viên ĐHQGHN, hàng triệu người đọc yêu mến Nhà xuất bản ĐHQGHN đặt niềm tin vững chắc rằng, đội ngũ những cán bộ đang làm việc tại Nhà xuất bản ĐHQGHN sẽ vươn lên, sẽ đạt được những thành tựu mới trong những năm sắp tới.