Đại diện nhóm nhà khoa học soạn thảo bộ Quốc chí, Giám đốc ĐHQG Hà Nội Nguyễn Kim Sơn phát biểu tại buổi gặp mặt với Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, 12/2/2019

-  Hoạt động khoa học và công nghệ của ĐHQGHN mấy năm gần đây có nhiều chuyển biến mạnh mẽ, ông có thể thông tin khái quát về nội dung này?

ĐHQGHN tiếp tục thể hiện tốt vai trò và uy tín học thuật trong việc thực hiện các nhiệm vụ quốc gia. Hàng chục công trình nghiên cứu cung cấp cơ sở và luận cứ khoa học phát triển đất nước trong thời kì công nghiệp hóa, hiện đại hóa và bảo vệ chủ quyền quốc gia. Một số nhà khoa học là thành viên của Hội đồng lý luận Trung ương, Hội đồng tư vấn chính sách tài chính - tiền tệ quốc gia, Hội đồng Di sản văn hóa Quốc gia; ĐHQGHN và nhiều nhà khoa học của ĐHQGHN đã tích cực tham gia nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, đề xuất xây dựng các chủ trương, đường lối, quyết sách của Đảng, Nhà nước về nhiều vấn đề quan trọng của đất nước.

PGS.TS Vũ Văn Tích - Trưởng Ban Khoa học Công nghệ ĐHQGHN

Trong thời gian gần đây, một số nhiệm vụ khoa học có quy mô lớn tầm cỡ quốc gia, quốc tế được ĐHQGHN triển khai như: Chương trình khoa học và công nghệ trọng điểm phát triển bền vững vùng Tây Bắc với  54 đề tài và 4 dự án vừa có tính vĩ mô gắn với bài toán chung của toàn vùng, liên vùng và tiểu vùng, vừa tập trung giải quyết vấn đề cụ thể của một số địa phương vùng Tây Bắc. Các nhiệm vụ được triển khai trong giai đoạn 1 sẽ là cơ sở triển khai các dự án sản xuất thử nghiệm và mở rộng quy mô và nghiên cứu chiều sâu trong giai đoạn 2 của Chương trình này.

ĐHQGHN đang thực hiện nhiệm vụ khoa học công nghệ đặc biệt “Xây dựng bộ Địa chí Quốc gia Việt Nam” bắt đầu khởi động triển khai từ năm 2018, khi hoàn thành sẽ là một trong những sản phẩm là Bộ sách đồ sộ nhất trong lịch sử Việt Nam.

ĐHQGHN đã tham gia sáng lập và triển khai có hiệu quả Đề án “Hệ tri thức Việt số hoá” với mục tiêu “Chia sẻ tri thức - Cổ vũ sáng tạo - Kết nối cộng đồng – Vì tương lai Việt Nam”, đến nay, ĐHQGHN đã đóng góp hơn 42.000 file hỏi đáp và hơn 12.000 file dữ liệu tham gia vào nguồn cơ sở dữ liệu xây dựng Hệ tri thức Việt số hóa.

Năm 2018, Chính phủ đã có quyết định giao ĐHQGHN chủ trì và thực hiện Nhiệm vụ đặc biệt cấp Quốc gia “Dịch thuật và phát huy giá trị tinh hoa của các tác phẩm kinh điển phương Đông”...  

Giám đốc ĐHQGHN Nguyễn Kim Sơn - Chủ nhiệm Dự án Kinh điển phương Đông giới thiệu về Dự án

- Công bố quốc tế là một trong các chỉ số quan trọng để hướng tới phát triển ĐH định hướng nghiên cứu. Hoạt động này ở ĐHQGHN trong những năm qua thế nào?

Công bố quốc tế tiếp tục đạt kết quả quan trọng, góp phần nâng cao vị thế học thuật của ĐHQGHN trên trường quốc tế. Đặc biệt sau khi có Nghị quyết 29-NQ/TW, Đảng ủy, Ban Giám đốc ĐHQGHN đã chỉ đạo xây dựng và phát triển văn hóa công bố quốc tế ở ĐHQGHN.

Riêng năm 2018, với số bài báo quốc tế trong hệ thống ISI/Scopus của ĐHQGHN năm 2018 (616 bài) tăng gấp 61,6 lần so với năm 1993 (10 bài), so với năm 2013 tăng 3,13 lần (200 bài), vượt chỉ tiêu kế hoạch đề ra; xuất bản 57 sách chuyên khảo, trong đó có 10 sách xuất bản bằng tiếng nước ngoài (đạt 107,52% chỉ tiêu kế hoạch); 08 Giải thưởng khoa học đã được trao cho các nhà khoa học của ĐHQGHN (đạt 114% chỉ tiêu kế hoạch),     

Tích hợp nghiên cứu khoa học với đào tạo, đào tạo dựa vào nghiên cứu đã có chuyển biến tích cực trong nhận thức và tổ chức thực hiện. ĐHQGHN đã ban hành các quy chế, quy định, trong đó có nhiều nội dung quy định đào tạo gắn với nghiên cứu khoa học, trong đó Quy chế đào tạo thạc sĩ và tiến sĩ của ĐHQGHN yêu cầu nghiên cứu sinh bắt buộc phải có công bố khoa học, đã có tác dụng thúc đẩy công tác nghiên cứu khoa học trong sinh viên, học viên cao học, nghiên cứu.

Năm 2018, đã có hơn 1.000 báo cáo khoa học của sinh viên tham gia hội nghị nghiên cứu khoa học sinh viên các cấp, trong đó đã có 47 công trình khoa học và công nghệ đoạt giải thưởng cấp ĐHQGHN và tương đương trở lên; nhiều công trình có sản phẩm khoa học được công bố trên các tạp chí uy tín của quốc gia và quốc tế, nhiều công trình có hướng tiếp cận mới và bám sát thực tiễn, bước đầu tạo ra những sản phẩm công nghệ, sản phẩm ứng dụng; 90% công bố khoa học có tên đồng tác giả là học viên cao học và nghiên cứu sinh; 60% nghiên cứu sinh (riêng các lĩnh vực tự nhiên, công nghệ là trên 80%) có công bố quốc tế trên các tạp chí ISI/Scopus.

- Đội ngũ cán bộ khoa học của ĐHQGHN hiện nay như thế nào, thưa ông?

Năm 2018, ĐHQGHN tiếp tục đẩy mạnh triển khai nhiều giải pháp để thu hút, phát triển đội ngũ nhân lực chất lượng cao. Tính đến ngày 15/12/2018, ĐHQGHN đã thu hút, tuyển dụng được 80 viên chức, trong đó xét tuyển đặc cách cho 47 viên chức (01 giáo sư, 05 phó giáo sư và 39); trong đó đã mời được nhiều giáo sư đầu ngành ở các lĩnh vực KHCN như Y học, Nông nghiệp, Xã hội học… về tham gia đào tạo, nghiên cứu và dẫn dắt những ngành đào tạo, lĩnh vực nghiên cứu mới của ĐHQGHN.

Chương trình thu hút học giả quốc tế được triển khai thí điểm tại Khoa Quốc tế đến nay đã có mối liên hệ thường xuyên với trên 20 học giả quốc tế ở các trường đại học uy tín trên thế giới, trong đó 09 học giả đã đến Khoa tham gia giảng dạy, NCKH, tổ chức các hoạt động phát triển chuyên môn và nâng cao năng lực NCKH trong năm học 2017-2018.

Tổng số công chức, viên chức, người lao động của ĐHQGHN trong năm 2018 là 4.209 người, trong đó đội ngũ cán bộ khoa học có 2.287 người, với tỉ lệ cán bộ khoa học có trình độ tiến sĩ, tiến sĩ khoa học/tổng số giảng viên đạt 53%, tăng 2,4% so với năm 2017, nếu so với tỉ lệ chung của toàn ngành giáo dục đại học nhiều gấp 3 lần.

Tỉ lệ cán bộ khoa học có chức danh giáo sư, phó giáo sư/tổng số giảng viên đạt 19% tổng số cán bộ khoa học. Một số đơn vị như Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Trường Đại học Kinh tế, Khoa Luật số cán bộ khoa học có trình độ tiến sĩ, tiến sĩ khoa học đạt tỉ lệ cao lần lượt là 95%, 63,2%, 73,4% và 82%. Tỉ lệ giảng viên cơ hữu/sinh viên ở một số đơn vị xấp xỉ đạt tiêu chí của đại học nghiên cứu như Trường Đại học Kinh tế đạt 1/12, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (1/13) và Trường Đại học Công nghệ (1/14); nếu tính trên bình diện toàn ĐHQGHN thì tỉ lệ này đạt 1/15. Tỉ lệ cán bộ khoa học có bài báo, công trình khoa học được đăng hoặc công bố trong các tạp chí khoa học, kỷ yếu và hội thảo quốc tế đạt 33%. Tỉ lệ giảng viên tham gia giảng dạy chuyên môn bằng tiếng Anh đạt tỉ lệ khoảng 35%.

- Bên cạnh việc chủ trì và tham gia các chương trình khoa học và công nghệ đặc biệt cấp quốc gia, đội ngũ các nhà khoa học của ĐHQGHN đã chuyển giao nhiều sản phẩm khoa học và công nghệ trong thực tiễn. Ông cho biết thêm các thông tin về nội dung này?

Bên cạnh các chương trình KH&CN đặc biệt, ĐHQGHN ưu tiên phát triển các sản phẩm trọng tâm, trọng điểm gắn với hình thành một số trung tâm nghiên cứu xuất sắc. Kết quả chuyển giao các sản phẩm này trong thực tiễn ban đầu đã đạt được một số thành tựu đáng khích lệ như:

Sản phẩm BioSpring từ phòng thí nghiệm trọng điểm Công nghệ sinh học về Enzym và Protein trường ĐH KHTN đã được chuyển giao cho doanh nghiệp tổ chức triển khai. Sản phẩm đã được bán rộng rãi trên thị trường, giúp cho việc ổn định môi trường nuôi tôm trong ngành thủy - hải sản Việt Nam.

Sản phẩm quy trình tái chế rác thải plastic thành các sản phẩm bao bì nhựa từ phòng thí nghiệm về phát triển vật liệu xanh đã được Ngân hàng phát triển Châu Á (ADB) đánh giá cao và tài trợ,

01 công trình nghiên cứu có ý nghĩa khoa học và thực tiễn cao trên tạp chí Nature về sự xâm nhập mặn do nước biển dâng và giải pháp rửa trôi nước mặn cho đới ven biển miền Trung Việt Nam thuộc nhóm nghiên cứu về địa chất thích ứng biến đổi khí hậu – Trường ĐH KH Tự nhiên cũng đã công bố được các nhà khoa học trong nước và quốc tế đánh giá cao về ý nghĩa thực tiễn.

Một số sản phẩm thuộc Trường ĐH Công nghệ được các giải thưởng KH&CN cấp ngành. Đồng thời các sản phẩm này được chuyển giao và ứng dụng trên thị trường như: UET-fastest - Hệ robot thông minh đã được giải nhất cuộc thi quốc tế về Robot; hay sản phẩm điều vận trực tuyến EMDDI; Công nghệ Tin - Sinh ứng dụng: Bản đồ gien người Việt, một con Chips về mã hóa tín hiệu video, kết hợp camera thông minh ứng dụng trong Smart home…

Một số sản phẩm trong ngành khoa học xã hội cũng có các thành tựu quan trọng đối với các cơ quan hoạch định chính sách về tư vấn các cơ chế, chính sách lớn liên quan đến kinh tế, giáo dục, phát triển bền vững,… Một trong những trung tâm nổi bật đó là: Trung tâm nghiên cứu chính sách kinh tế VEPR thuộc Trường Đại học Kinh tế đã có một serie báo cáo thường niên về Kinh tế Việt Nam, thông qua các kết quả nghiên cứu đã tổng quát lại các quy luật biến động với chỉ số mang tính định lượng. Từ đó rút ra những quy luật mang tính dự báo để định hướng tư vấn có hàm ý chính sách cho các Bộ, ban ngành và địa phương.

- Xin ông cho biết một số chỉ tiêu cụ thể của hoạt động khoa học công nghệ của ĐHQGHN năm 2019?

Trong năm 2019, ĐHQGHN tiếp tục triển khai có hiệu quả các nhiệm vụ lớn tầm quốc gia như: Chương trình khoa học và công nghệ trọng điểm phát triển bền vững vùng Tây Bắc; triển khai Nhiệm vụ khoa học công nghệ đặc biệt “Xây dựng bộ Địa chí Quốc gia Việt Nam”; Nhiệm vụ đặc biệt cấp Quốc gia ”Dịch thuật và phát huy giá trị tinh hoa của các tác phẩm kinh điển phương Đông”; các chương trình nghiên cứu trọng điểm; hợp tác triển khai các nhiệm khoa học và công nghệ theo đặt hàng của Đảng, Nhà nước, hợp tác với các bộ ngành, địa phương, doanh nghiệp để tạo ra các sản phẩm lớn tầm cỡ quốc gia, quốc tế.  

Bên cạnh đó, đội ngũ cán bộ khoa học ĐHQGHN sẽ đạt một số chỉ tiêu trong lĩnh vực khoa học công nghệ trong năm 2019, bao gồm: 1.412 bài bài báo khoa học trong nước;  600 bài báo khoa học quốc tế thuộc hệ thống ISI và SCOPUS; 50 sách chuyên khảo tiếng Việt; 9 sách chuyên khảo tiếng nước ngoài; 50 hồ sơ phát minh, sáng chế, giải pháp hữu ích; 6 sản phẩm công nghệ hoàn chỉnh được chuyển giao cấp ngành và quốc gia; 03 doanh nghiệp, vườn ươm KHCN và dành 8 giải thưởng KHCN quốc gia/ quốc tế.

Trân trọng cảm ơn Ông về cuộc trao đổi vừa qua.

>>> Các tin bài liên quan:

- Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam gặp mặt các nhà khoa học tham gia 5 đề án lớn

- Chương trình Tây Bắc tại tỉnh Hòa Bình: một mô hình thành công của sự phối hợp hiệu quả

- Chương trình Tây Bắc: Ứng dụng công nghệ Nano trong canh tác cây ngô tại tỉnh Sơn La

- Hội thảo khoa học về các giải pháp công nghệ và quản lý trong thu trữ, xử lý nước mưa, nước mặt phục vụ dân sinh vùng Tây Bắc

- Thông tin về Chương trình KH&CN cấp Nhà nước Phát triển bền vững vùng Tây bắc

- Chương trình Tây Bắc: Nhiều đề tài triển khai tại Lào Cai có tác động tốt đến hoạch định chính chính sách của tỉnh

- Chương trình Tây Bắc: Ứng dụng công nghệ lấy nước kiểu ngầm cho tỉnh Lào Cai

- Chương trình Tây Bắc: Cây Macca và những triển vọng chế biến sâu

- Thư viện số tài liệu nội sinh của ĐHQGHN xếp hạng 170 các đại học - học viện thế giới

- Chương trình Tây Bắc: Nâng cao năng lực ngoại ngữ chuyên biệt đáp ứng nhu cầu thực tiễn của địa phương