|
Đầu xuân năm 2010, ông tiếp tục cho ra mắt bạn đọc một công trình mới, 777 khái niệm ngôn ngữ học (NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, 520 tr. Khổ 16x24).
“777 khái niệm ngôn ngữ học” là công trình mang tính chất một cuốn Từ điển bách khoa chuyên ngành. Những năm gần đây ngành ngôn ngữ học phát triển mạnh và đạt được nhiều thành tựu quan trọng, phục vụ tích cực hiệu quả cho sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Bên cạnh công tác nghiên cứu, việc giảng dạy ngôn ngữ học ở bậc đại học và trên đại học cũng có những bước tiến đáng kể. Để theo kịp sự phát triển nhanh chóng của ngành khoa học này cần có thêm nhiều tài liệu chuyên khảo và sách công cụ góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và nghiên cứu. Trong bối cảnh đó công trình “ 777 khái niệm ngôn ngữ học” là một đóng góp to lớn của GS. Nguyễn Thiện Giáp.
Trước hết nói về quy mô, công trình giới thiệu 777 khái niệm ngôn ngữ học được vận dụng trong những bộ môn ngôn ngữ học chính. Con số này cho thấy tầm cỡ của công trình lớn như thế nào. Quả vậy, nếu đây là một từ điển thuật ngữ thông thường chúng ta sẽ không có nhiều điều để bình luận, nhưng đây là một nghiên cứu chuyên sâu về những khái niệm ngôn ngữ học quan trọng, đòi hỏi nhà nghiên cứu phải giải thích tường minh. Để thực hiện được công việc đó, tác giả phải sở hữu một khối lượng kiến thức rộng lớn đa bộ môn.Với độ dày hơn 520 trang, công trình thể hiện trình độ học vấn uyên bác của tác giả trong lĩnh vực ngôn ngữ học.
Đóng góp trước hết của tác giả là đã xác định các tiêu chí lựa chọn khái niệm một cách xác đáng. Ông đã áp dụng 5 tiêu chí là: khái niệm phải cơ bản thuộc hầu hết các bộ môn ngôn ngữ học, có thể vận dụng đối với nhiều ngôn ngữ thuộc các loại hình khác nhau, là khái niệm mới, là khái niệm phản ánh đặc trưng loại hình tiếng Việt, đã và đang được vận dụng trong ngôn ngữ học Việt Nam. Rõ ràng những tiêu chí trên cho phép lựa chọn cả những vấn đề ngôn ngữ học đại cương và những vấn đề của Việt ngữ học.
Mục tiêu của công trình là nghiên cứu nội dung và biểu hiện của khái niệm ngôn ngữ học, vì vậy nhiệm vụ giải thích tường minh nội dung khái niệm là vô cùng quan trọng, là ưu tiên hàng đầu của nhà nghiên cứu. Để thực hiện tốt nhiệm vụ đó cần xác định một cách tiếp cận phù hợp, có cơ sở khoa học. Khác với những công trình trước đó, Nguyễn Thiện Giáp đã chọn cách "xuất phát từ khái niệm ngôn ngữ học" chứ không bắt đầu từ thuật ngữ. Cách tiếp cận này là hoàn toàn thích đáng.
Trong ngành ngôn ngữ học hiện nay chúng ta dễ dàng nhận thấy hiện tượng một khái niệm được gọi bằng nhiều thuật ngữ, hay theo tác giả, "cùng một thuật ngữ có những quan niệm khác nhau mà tình trạng này là phổ biến". Hiện tượng này là do sự khác biệt trong quan điểm của các nhà nghiên cứu và thực tế cho thấy họ khó đi đến thống nhất. Vì vậy, chọn cách tiếp cận từ khái niệm mà đa số đã thừa nhận là giải pháp đúng đắn nhất, giúp nhà nghiên cứu không sa lầy vào một quan điểm hay một thuật ngữ đặc biệt.
Khó khăn của tác giả công trình này là "kho kiến thức ngôn ngữ học của nhân loại là vô cùng rộng lớn và sâu sắc", mà theo ông, "không cá nhân nào có thể biết được tất cả". Nhưng theo chúng tôi ông đã xuất sắc vượt qua khó khăn đó, vì hầu hết những khái niệm ông giải thích và dẫn ví dụ minh họa đều rõ ràng khúc triết và chính xác. Hơn nữa, tác giả chỉ "dựa vào hiểu biết của mình về khái niệm chứ không dịch định nghĩa trong các từ điển nước ngoài". Điều này thật đáng trân trọng, chứng tỏ kiến thức sâu rộng của ông đã đạt tới sự nhuần nhuyễn và uyên thâm.
Tóm lại, công trình nghiên cứu này có ý nghĩa lí luận và thực tiễn sâu sắc, là công cụ sắc bén hữu ích cho người mới bắt đầu nhập môn cũng như các chuyên gia ngôn ngữ. Chúng tôi cho rằng công trình này là một tài liệu học tập rất bổ ích cho sinh viên, học viên cao học và nghiên cứu sinh, đồng thời cũng là tài liệu tham khảo tốt cho các nhà nghiên cứu ngôn ngữ học
|
