>>> Bản tin số 257

>>> Thiên tài Stephen Hawking thua cược 100 USD (pdf)

Từ năm 2010, sau khi CERN lắp đặt xong máy gia tốc hạt lớn LHC, hai nhóm nhà khoa học độc lập tiến hành hai thí nghiệm CMS và ATLAS để tìm kiếm hạt Higgs boson. Và cuối năm 2011 từ CERN đã rộ lên tin tức về khả năng thí nghiệm này sắp thành công.

Ngày 4/7 vừa qua, CERN chính thức công bố kết quả: cả hai nhóm nói trên đã tìm thấy một loại hạt hạ nguyên tử (tức nhỏ hơn nguyên tử) mới, có khối lượng khoảng 126 GeV, “phù hợp với các định dạng về hạt Higgs”. Kết quả này đạt được ở cấp độ thống kê 5 sigma, tức độ chính xác 99,99998%, mức được coi là một phát hiện.

Trước đó, ngày 2/7, Phòng thí nghiệm Máy gia tốc hạt Quốc gia Fermi (Fermilab) của Bộ Năng lượng Mỹ đặt tại Batavia bang Illinois thông báo họ tiến gần tới kết quả chứng minh sự tồn tại của hạt Higgs. Nhưng Fermilab với máy gia tốc Tevatron (hoạt động từ năm 1985) công suất nhỏ hơn LHC, chỉ đạt được cấp độ thống kê 2,9 sigma, vì thế họ muốn chờ công bố từ CERN, nơi có máy gia tốc lớn nhất thế giới.

CERN và Fermilab đều tỏ ra cực kì thận trọng khi công bố kết quả nói trên; họ chỉ nói đã phát hiện ra một loại hạt mới có tính chất gần như hạt Higgs. Bản thân Peter Higgs cũng từ chối mọi lời phỏng vấn. Có lẽ phải chờ một thời gian nữa mới có thể kết luận đây chính là hạt Higgs. Nhưng Rolf Heuer - Tổng Giám đốc CERN - nói: “Nếu là người ngoài cuộc thì tôi sẽ nói đã tìm ra hạt Higgs”.

Dù sao kết quả do Fermilab và CERN công bố có lẽ đã làm Hawking thay đổi quan điểm, bởi năm 2008, nhà vật lí thiên thể người Anh Stephen Hawking đánh cược với GS. Gordon Kane ở Đại học Michigan là giới khoa học sẽ không thể nào tìm thấy Higgs boson, và chuyện cá cược này làm Higgs bực mình.

Hôm 4/7, trả lời nhà báo Pallab Ghosh của đài BBC về chuyện CERN công bố thông tin họ đã phát hiện ra một loại hạt giống như hạt Higgs, Hawking nói Peter Higgs xứng đáng nhận giải Nobel, và ông đã thua cược 100 USD; nhưng ông nói thêm là việc khám phá loại hạt mới này rất tốn kém.

Quả vậy, hạt được gọi là giống như hạt Higgs ấy chỉ lộ diện sau khi phân tích kết quả 500 triệu triệu vụ va chạm ngược chiều hai chùm proton trong cỗ máy LHC trị giá 10 tỉ USD. Đây là công sức làm việc cật lực mấy năm nay của hai nhóm thí nghiệm CMS và ATLAS với tổng số 5100 nhà khoa học đến từ khắp 5 châu, và mạng lưới gồm khoảng 1 triệu máy tính trên khắp thế giới cộng tác trong việc phân tích các số liệu thí nghiệm.

Vì chưa thể khẳng định đã tìm ra Higgs boson nên có lẽ Ủy ban xét giải Nobel đang đau đầu vì chuyện có nên trao giải thưởng cao quý này cho Peter Higgs và những người đã đưa ra giả thuyết về sự tồn tại của hạt Higgs hay không. Nếu chờ sang năm hoặc sau nữa mới xét thì chắc gì các nhà khoa học này còn sống trên đời, mà giải Nobel lại không trao cho người đã quá cố. Hơn nữa giải chỉ trao cho tối đa 3 người, mà nhóm kể trên lại có những 5 người.